“Her fabrika bir kaledir.”
19 Mayıs 1919, tarumar olan bir imparatorluğun yeniden devlet olmak için temellerinin atıldığı gündür.
“Her Fabrika Bir Kaledir” veciz sözü Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk‘e aittir. Geleceği görebilme yeteneği ile Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş aşamasından itibaren 15 yıl gibi kısa bir sürede kurduğu çok sayıda fabrika, kurum ve kuruluşlarla ülkemizin hızla büyümesini ve sağlam temeller üzerine oturmasını sağlamıştır.
Atatürk’ün ilk kurduğu fabrikalardan biri
“TOMTAŞ” (Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi) adı verilen Kayseri Uçak Fabrikası’dır.
Venezüella’daki “Atatürk Modeli Fabrika”ya esin kaynağı olan bir fabrika ise, 1937’de Atatürk tarafından açılan Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası’dır.
Kömürde yüzde 100, kromda yüzde 600, diğer madenlerde yüzde 200 artış olurken demir üretimi 0’dan 180 bin tona çıkmış, şeker üretimi 200 misli artmıştır.
1926’da başlayan şeker üretimi 1927-1930 arasında 5 bin 162 tondan 95 bin 192 tona çıkmıştır.
Tekstil sanayi ülkenin tekstil ihtiyacının yüzde 80’ini karşılar duruma gelmiştir. Tekstil ürünleri ithalatı 1927’de 51.000.000 Türk Lirası iken bu rakam 1939’da 11.900.000 Türk Lirası’na düşmüştür.
1924-1929 arasında pamuk ürünleri üretimi 70 tondan 3 bin 773 tona, yün 400 tondan 763 tona, ipek 2 tondan 31 tona çıkmıştır.
Atatürk’ün 15 yılda kurduğu fabrikalar:
Neredeeen nereye?
1-Ankara Fişek Fabrikası (1924)
2-Gölcük Tersanesi (1924)
3- Şakir Zümre Fabrikası (1925)
4-Eskişehir Hava Tamirhanesi (1925)
5-Alpullu Şeker Fabrikası (1926)
6-Uşak Şeker Fabrikası (1926)
7-Kırıkkale Mühimmat Fabrikası (1926)
8-Bünyan Dokuma Fabrikası (1927)
9-Eskişehir Kiremit Fabrikası (1927)
10-Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1928)
11- Ankara Çimento Fabrikası (1928)
12-Ankara Havagazı Fabrikası (1929)
13-İstanbul Otomobil Montaj Fabrikası (1929)
14-Kayaş Kapsül Fabrikası (1930)
15-Nuri Killigil Tabanca, Havan ve Mühimmat Fabrikası (1930)
16-Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1931- Genişletildi)
17-Eskişehir Şeker Fabrikası (1934)
18-Turhal Şeker Fabrikaları (1934)
19-Konya Ereğli Bez Fabrikası (1934)
20-Bakırköy Bez Fabrikası (1934)
21-Bursa Süt Fabrikası (1934)
22-İzmit Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1934 Temel Atma)
23-Zonguldak Antrasit Fabrikası (1934 Temel Atma)
24-Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası (1934)
25-Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1934)
26-Isparta Gülyağı Fabrikası (1934)
27-Ankara, Konya, Eskişehir ve Sivas Buğday Siloları
(1934)
28-Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası
(1935 -Tamamlandı)
29-Kayseri Bez Fabrikası (1934 Temel Atma)
30-Nazilli Basma Fabrikası (1935- Temel Atma)
31-Bursa Merinos Fabrikası (1935 Temel Atma)
32-Gemlik Suni İpek Fabrikası (1935 Temel Atma)
33-Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1935)
34- Ankara Çubuk Barajı (1936)
35-Zonguldak Taş Kömür Fabrikası (1935)
36-Barut, Tüfek ve Top Fabrikası (1936)
37-Nuri Demirağ Uçak Fabrikası (1936- İlk Türk Uçağı Nud-36 Üretildi)
38-Malatya Sigara Fabrikası (1936)
39-Bitlis Sigara Fabrikası (1936)
40-Malatya Bez Fabrikası (1937- Temel Atma. Bu Fabrika hariç bütün bez ve dokuma fabrikaları Atatürk’ün sağlığında açılmıştır.)
41-İzmit Kağıt Ve Karton Fabrikası (1934- Temel Atma)
42-Karabük Demir Çelik Fabrikası (1937- Temel Atma)
Bütün bu gerçeklerin ışığında Atatürk’e dil uzatanlar için Neyzen Tevfik şu dörtlüklerinde ne güzel dile getirmiş:
Esir iken mümkün müdür ibadet
Yatıp kalkıp Atatürk’e dua et
Senin gibi dürzülerin yüzünden
Dininden de soğuyacak bu millet
İşgaldeki hali sakın unutma
Atatürk’e dil uzatma sebepsiz
Sen anandan yine çıkardın amma
Baban kimdi bilemezdin şerefsiz
