EMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Güngör, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı
Alparslan Bayraktar’ın geçtiğimiz günlerde elektrik ve doğal gaz fatura bedellerinin yüzde
60’ının devlet tarafından karşılandığı yönündeki açıklamasına dikkat çekerek “Elektrikte
maliyeti belirleyen en önemli unsurlardan ikisi ‘yatırım’ ve ‘işletme’ maliyetleri. Eğer bir
ülkede elektrik şebekeleri rasyonel olarak kurgulanmamış ve verimsiz çalışıyor ise bunun
bedelini tüm ülke ödemek zorunda kalır. Bu yüzden Elektrik şebekelerimizi verimli ve
rasyonel hale getirmeliyiz” dedi. Güngör, elektrik maliyetini ve dolayısıyla faturaları
yükselten unsurlar ile EMSAD’ın çözüm önerilerini değerlendirdi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, geçtiğimiz günlerde her 1000 TL’lik elektrik ve
doğal gaz faturasının 600 TL’sinin devlet tarafından karşılandığını açıkladı.
Elektromekanik Sanayicileri Derneği (EMSAD) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Güngör, elektriğin iletilmesinde ve
dağıtılmasında meydana gelen teknik kayıpların ve kaçakların da neden olduğu yüksek elektrik
fiyatlarının, devlet tarafından sübvanse edilmesinin hem toplumumuza hem de ülke ekonomisine
zarar verdiğini söyledi.
NET SIFIR 2050 hedeflerine ulaşabilmek için dünyada ve Türkiye’de elektriğe
olan talebin her geçen gün artacağını ifade eden Güngör, “Konunun tüm ulusal ve uluslararası
taraflarının öngörüsü bu yönde. Bu sebeple hane halkının temel ihtiyacı ve sanayinin temel girdileri
arasında olan elektrik enerjisinin en uygun fiyatlarla kullanıma sunulması, hedef olmalıdır” dedi.
Elektrikte maliyeti belirleyen en önemli unsurlardan ikisinin ‘yatırım’ ve ‘işletme’ maliyetleri
olduğunu dile getiren Güngör; fiyat oluşumuna etki eden tüm faktörlerin tek tek ortaya konularak
doğru bir durum tespiti yapılmasının, gereken yatırım ve diğer önlemlerin bunlara göre
planlanmasının önemli olduğunu belirtti. Enerji üretim, iletim ve dağıtımında rasyonel şebekenin
önemine dikkat çeken Güngör, şunları söyledi:
Şebeke ne kadar rasyonel?
“Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) ‘Elektrik Piyasası 2023 Yılı Piyasa Gelişim Raporu’na
göre, Türkiye’de toplam üretim kurulu gücü 109.348 MW iken iletim şebekesi trafo kurulu gücü
271.423 MVA, dağıtım şebekesi trafo kurulu gücü 207.448 MVA ve puant (Tüketimde tepe nokta)
gücü 55.119 MW büyüklükte. Uzmanlara göre rasyonel bir şebekede, trafo kurulu gücünün üretim
kurulu gücünden yaklaşık yüzde 10-20 daha büyük olması önerilmektedir. Bu oran ülkemizde şu anda
iki katına yaklaşmış durumdadır. Varılan bu nokta; önceden yapılmış ve hedeflenen bir planlamanın
sonucu mudur, yoksa kendi kendine gelinen bir nokta mıdır, bunu sorgulamak gerekir. Ama sonuçta rasyonel olmayan bir şebeke teknik kayıp üretir ve verimliliği azaltır. Bunun da bedelini son kullanıcı ve devlet ödemek zorunda kalır.”
“Teknik kayıpların yüzde 25 azaltılması ekonomiye yıllık 500 milyon dolar katkı sağlar”
Elektrik iletim ve dağıtım şebekelerinde kayıpların sıfır olmasının söz konusu olamayacağını söyleyen
Güngör, “Ancak yapılacak yatırımlar ve önlemlerle kayıpların daha makul seviyelere çekilmesi
mümkün. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER); Türkiye
elektrik dağıtım şebekelerinde teknik kayıp ve kaçak oranının, yaklaşık yüzde 10 civarında olduğunu
açıklamaktadır. Yapılacak yatırım ve önlemlerle bu oranın yüzde 25 aşağı çekilmesi halinde, 15
Eylül’de Türkiye Spot Elektrik piyasasında oluşan fiyatlara göre, bu iyileştirmenin ekonomiye olan
yıllık katkısı en az 500 milyon dolar olacaktır” şeklinde konuştu.
“Teknik kayıp ile kaçağı birbirinden ayırmalıyız”
Teknik kayıpların ne kadar olduğuna dair verilerin açıklanmamasının da önemli bir sorun teşkil ettiğini
vurgulayan Güngör, “Şebekelere yapılacak yatırımlarda doğru kararların alınabilmesi için doğru
verilere sahip olmak gerekir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından yayınlanan
raporlardaki kayıplar, kaçakları da içerdiği için bu veriyi yeterli görmek mümkün değil” dedi.
“Teknik kayıpların en önemli kaynağı dağıtım trafoları”
Bir trafo şebekeye bağlı olduğu sürece ‘boşta kayıp’ diye nitelendirilen bir kayba sahip olduğunu,
şebekeden sürekli yük çektiğini ve bunun da yük kayıpları oluşturduğunu anlatan Güngör, bu nedenle,
trafoları doğru seçmenin ve verimli kullanımlarını sağlamanın şebeke verimliliği açısından çok önemli
olduğunu söyledi. Bunu sağlamak için de Türkiye’deki ‘üretim kurulu gücü’ ile ‘dağıtım trafo kurulu
gücü’ arasındaki büyük farkın mutlaka incelenmesi gerektiğini vurgulayan Güngör, şebekede yer alan
trafoların yüklenme durumları gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etti. Türkiye’deki elektrik dağıtım
şebekelerinde kullanılan dağıtım trafolarının yüzde 80’ne yakınının, yüksek teknik kayba sahip trafolar
olduğuna dikkat çeken Güngör şöyle devam etti:
“Silisyumlu elektrik çeliğinin gümrük vergisi sıfırlansın”
“Avrupa’da şebekeleri daha verimli hale getirmek için yüksek kayıplı dağıtım trafolar, düşük kayıplı
trafolar ile değiştirilmektedir. Teknik kayıpların azaltılması açsından Türkiye’de de bu yönde bir adım
atılmasının önemli olduğunu düşünüyoruz. Bir trafonun daha düşük kayıplı imal edilebilmesi için
magnetik nüveyi oluşturan taneleri yönlendirilmiş silisyumlu elektrik çeliğinin, düşük kayıplı olması
gerekmektedir. Nüve, maliyet açısından bir trafonun yaklaşık yüzde 30’nu oluşturur. Silisyumlu
elektrik çeliğinde halen uygulanmakta olan gümrük vergisinin sıfırlanması halinde, transformatör
maliyetleri ve beraberinde bu alanda yapılacak yatırımların maliyeti daha da azalacaktır. Düşük kayıplı
trafoların maliyetlerinde sağlanacak avantajların satış fiyatlarına yansıması, üçüncü şahısların bu
trafolara yönelmesine katkı sağlayacaktır.”
“Akıllı şebeke planlamaları yapılmalı”
Güngör, elektrikte işletme maliyetlerini düşürecek, verimliliği artıracak diğer önlemleri ise “Elektrik
şebekelerinin akıllı şebekeler haline getirilmeli, elektrik şebekelerinde kullanılacak ekipmanların teknik şartnamelerinde bulunan gereksiz yatırım ve işletme maliyeti içeren hususlar tespit edilmeli, ayıklanmalı” şeklinde sıraladı.
“Çözüm için kamu inisiyatif almalı”
Çözüm için önceliklerin belirlenerek belli bir program dahilinde adımlar atılması gerektiğini kaydeden
Güngör, şunları söyledi:
“Ancak elektrik sektöründe oluşan çok başlılık nedeniyle tüm bu hususların hangi otorite tarafından
üstlenilmesi hususu, belirsiz görünüyor. Elektrik dağıtım şebekeleri işletme hakkı verilerek
özelleştirilmiştir. Yani, elektrik dağıtım şebekelerinin gerçek sahibi kamudur. Bu nedenle EMSAD
olarak önerimiz, tüm bu çalışmaların kamu tarafından yapılması ya da yönlendirilmesi yönündedir.
TEDAŞ’ın mevcut organizasyon yapısının bu çalışmalar için yeniden organize olması, yerinde olacaktır.
Aksi halde rasyonel olmayan bir şebekenin yapısından ve işletmesinden kaynaklı tüm maliyetlere tüm
ülke olarak katlanmaya devam ederken, devlet de fiyatları sübvanse etmeyi sürdürecek.”
